Kalandar Gecesinin Önemi

Trabzon Haber

14 Ocak 2023 Cumartesi 00:21 0 A ⁺ A ^- Yazdır

13 ocak 14 ocak'a bağlayan gece...

TRABZON yöresinde;

"KALANDAR "

RUMİ YILBAŞI GECESİDİR !.....

Tarihten gelen kültürümüzdür. ..

Günümüzde hala Kalandar kutlamaları başta TRABZON yöresinde olmak üzere Karadeniz illerinde bütün köylerimizde en görkemli ,en etkileyici bir şekilde kutlanır. Evlerde, Köy meydanlarında ,komşular arasında yapılan Kalandar eglencelerini ,gösterilerini, birbirilerine yaptıkları oyunlarını, Şakalarını hayranlıkla izliyorduk Oyunlara kadin-erkek hep birlikte katılırdık Unutulmaz anılar, hatıralar yaşardık, şimdi de yaşıyoruz. ....

"KALANDAR" kültürümüz yaşıyor, yaşatıliyor Gece boyu Kutlamalar yapılıyor insanların rengarenk giysiler içinde yaptığı güzelliklerle dolu ,oyunlara, eğlencelere ,Şakalarına Kalandar Türkülerine ,manilerine ,atma türkü atışmalarına doyulmuyor .......

Kalandar gecesi Trabzon yöresinde tarihi gecede insanların köylerde komşular arası muhteşem birlikteliğini, gösterilerini,eğlencelerini, Şakalarını seyrederken gururlanır göğsümüz kabarır ....

KALANDAR NEDİR?

Kalandar, Rumi Takvimin ilk ayıdır .Kalandar ın birinci günü Miladi takvime göre ocak ayının 14 . gününe denk gelir. Kalandar Trabzon ve çevresinde ayrı bir anlamı ve önemi vardır.

Kalandar, Trabzon yöresinde kadim bir yılbaşı Ritüelleri dir .Kalandar kutlamaları tarihsel ve kültürel öneme sahiptir Trabzon halkının en çok sevdiği eğlenceleridir Aile ,aile yakinlar ve aile dostlariyla bir araya gelirler Yemekler yenir çaylar içilir ,eglenceler yapılır, kuruyemişler yenir , şarkılar, türküler soylenir ,kemenceli horonlar oynanılir .Daha sonra; yüzlerini kömürle boyuyorlardı,kimileride maskeler takıyorlardı tanımamak için.Insanlar değişik kıyafetler giyerlerdi . kimisi koyun postuna kimisi varsa ayı postuna kimisi yamalı giysiler giderlerdi Köylere göre de giyimler değişebilir Hep Birlikte toplandıkları evde değişik giysiler giyilerek "korkutma "oyunları oynanırdı .Büyükler kendi aralarında küçükler kendi aralarında eğlenceler yaparlardı Günümüzde ki karşılığı "yılbaşı gecesi" kutlamasıdır .

KALANDAR GECESİ NEDİR?

TRABZON ve DOGU KARADENİZ bölgesinde yaygın olarak bilinen ,yaşanan ve yaşatılan bir gelenegimiz,kültürümüz olan 'KALANDAR GECESİ " ile ilgili bilgileri tetaylariyla anlatalım

Trabzon ve karadeniz yöresinde bazi illerimizde Hala günümüzde yaşanan,yaşatılan gelenegimiz ve kültürümüz yöreye has bir gelenektir.

"KALANDAR GECESİ "

“Gece geldim kapınıza

Selâm verdim yapınıza

Selamımı almazsanız

Daha gelmem kapınıza." Diyerek Manilerle köydeki kapıları tek tek çalarlar. ...

Köyde; büyüklü -küçüklü herkesin ilginç kıyafetler giyerek kapı kapı dolaştığı ,maniler, türküler şarkılar söylendiği ,horonların oynandığı ,tek tek evlerin dolaşıldığı ,kapılara çanta,heybe içersinde yiyecekler bırakılır kapı çalınarak bir yere saklanılır .Ev sahibi kapıyı açar ,çantanın içindekileri alır ,çantanın içine hediyeler koyar.cantayi,heybeyi koyan çantasını alır maniler söyleyerek giderler.

Bu özel gece yöre insanının vazgecemedigi gelenekler den biridir .

KALANDAR, Rumi Takvimin ilk ayıdır Yılbaşı gecesidir.

"KALANDAR " milladi takvime gore her yıl Ocak ayında 13 ocak gecesini 14 ocak gününe bağlayan gecedir .Kalanların ;14 ocak Rumi takvimin ilk günüdür

Kalandar TRABZON başta olmak üzere Karadeniz bölgesinde bu gecenin büyük önemi vardır

KALANDAR GECESİNDE ( yılbaşı gecesi ) geleneksel olarak bu gecede çocuklar dışarı çıkarak ,evleri dolaşırlar Ellerindeki posetleri evlerin kapısına bırakıp Zile basan çocuklar ,ev halkının poşetin,heybenin içine koyacağı hediyeleri beklerken kapıda maniler söylerler .

Ev sahibinin posetlere koyduğu hediyeleri alır evlerine giderler

Ayrıca Kalandar ayının ilk günü 14 ocak sabahı eve giren kişinin uğur getireceğine inanılır .

Bu nedenle zengin varlıklı,ahlaklı, okumuş eğitimli ,bilgili,kültürlü insanların eve girmesini temenni ederler .

Bunun nedeni ;Bu eve fakirlik yoksulluk girmesin ,okumuş eğitimli insanın girmesi de çocukların okuyup ,büyük adam olmalarını dilerler.

Yeni doğan bebeklerin kırkı çıkınca önce okumuş eğitimli insanların evine götürürler Onun kucağına verirler ki çocukta büyüyünce okusun büyük adam olsun inancı vardır

Trabzon da ve Karadeniz bölgesinde yoğun olarak kutlanan" KALANDAR " ın Gelenekleri ilçelerde,köylerde ve yörelere göre değişiklikler gösterebiliyor.

ÇOCUKLAR ;

"KALANDAR" gecesi (yılbaşı gecesi) çocuklar,büyükler giydikleri değişik ilginç kıyafetler giyerler ,yüzlerini kömürle boyuyorlardı, tanınmamak için değişik kıyafetler giyerlerdi Gittikleri evin kapısına heybeyi asarlardı Kapıyı çalınca saklanırlardı kimisi koyun postuna kimisi varsa ayı postuna kimisi yamalı giysiler giderlerdi Köylere göre de giyimler değişebilir ama özünde Kalandar böyle kutlanırdı giydikleri kıyafetlerle omuzlarına aldıkları centiyi, heybelerle "Kalandar gecesi" " Devlet Bacası ,Torbayı Dolduran,Cennet Hocası "diye seslenerek evlerden gelenlikle paraya cevrilebilecek tahıl ürünleri mısır fasulye ayrıca fındık ceviz toplar ,sonraki gün de pazarda satarlardı .Parayı aralarında paylaşırlardı Haçlık yaparlardı Topladıkları unlarından Kalandar Çöregi pisirirler yerler...

RIZIK MELEKLERİ;

"KALANDAR " sabahı (14 ocak sabahı )Ezanla , güneş doğmadan evdekilerden büyüklerden biri kalkar ve evin her tarafına şu serperek, mısır haşlarken evdeki cocuklara yedirirlerdi.

İnançlarına göre ;RIZIK MELEKLERİNİN evi ziyaret edeceği inancıyla tüm kapılar açılır (açık tutulur )

KALANDAR OYUNU;

Kalandar gecesi köyün çocuklarının bazıları yüzlerini kömürle boyuyorlar ,değişik kıyafetler giyerek gittikleri komşu evdeki çocukları korkutmaya çalışırlar Bu bir Kalandar oyunudur

KALANDAR SOĞUĞU NEDİR ?

Kış ayına denk gelen 14 ocak yılbaşı gecesi "Kalandar günü " aynı zamanda Kalandar ocak ayı "ZEMHERİ " ayıdır

Karadeniz de ocak ayında sisli ve soğuk bir hava hakim olduğundan "KALANDAR (ZEMHERİ )"soğuğu denir

Kalandar ZEMHERİ soğuğu buradan çıkmıştır

KALANDAR GELENEĞİ ;

Trabzon ve yöresinde ve Karadeniz illerinde Rumi Takvime göre 13 ocak 14 ocaka bağlıyan gece YENİ YIL KUTLAMALARI YAPILIR.

Bu gecede yılbaşı kutlamaları için her evde lahana sarması, mısır ve patates haşlaması ,bal kabak dilimi fırında pişirilmesi ,kuru yemiş fındık ceviz meyvelerden elma,armut ,ayva gibi yiyecekler ve tatlilar hazırlanır .Birde en önemlisi KALANDAR ÇÖREGİ yapılır Aile ve aile dostlarıyla bir araya gelinir yenilir çaylar içilir şarkılarla türkülerle ,kalandar türküsü söylenir ,oyunlarla coşkuyla Kalandar Yılbaşı kutlamaları yapılırdı Kalandar gecesinde

Herkes gönlünce eğlenir , Köyde komşularla Kalandar eglencelerine katılırlar Yeni yıla girerken herkes birbirine sarılır ,güzel dileklerde bulunurlar

ŞEHİRDE OTURANLAR;

KALANDAR GECESİNDE (YILBAŞI GECESİNDE )

Şehirde oturanlar komşu kapısına iple çanta atma (uzatma) çantanın içine çeşitli hediyeler koyulacak çantalar bağlanan iple komşu kapısına bırakılırdı .Çantayı açan komşu da içindekileri alır , çantanın içine çeşitli hediyeler ve kuruyemişler koyar İple çantayı geri çekerek alan kişi ,bu sırada komşularının kendisini tanıması için maskeli ilginç kıyafetler giyerler

KALANDAR GECESİ Rumi yılbaşı kutlamaları yöresel kültürel etkinliklerle sözlü şarkılı ,türküler söylenir ,kemenceli horonlar oynanıyor, kalandar coşkulu bir şekilde kutlanır

Büyüklerimizin deyimiyle Kalandar gecesine "KOCAKARI YILBASI" sıda denir .

Yüzyıllardır süre gelen (devam eden ) Kalandar gecesi geleneği İnsanların batıya göç etmesine bağlı olarak önemini kayıp etmiş ve unutulmaya yüztutmus olsa da Kalandar geleneği ve kültürümüz yeniden Trabzon yöresinde yaşanmaya başlamıştır

"Kalandar "gecesi eğlenceleri günümüzde Tiyatro oyunuyla sahleneliyor Kalandar gelenegimiz, kültürümüz Trabzon da tiyatro salonlarında her yıl 14 ocakta sahneye konuyor

Günümüzde hala Kalandar gecesi Yılbaşı kutlaması gelenegi TRABZON yöresinde,köylerinde ve bazı karadeniz illerinde yapılıyor Kalandar Gelenegimiz, kültürümüzdür Kalandar Türküleri, manileriyle kalandar oyunlarıyla ,KALANDAR gecesi Trabzon yöresinde yaşıyor ve yaşatıliyor. ...........

NOT: Önceden ;Rumi Takvimin ilk ayı Kalandar dır Miladi Takvime göre 14 ocak Kalandar ın 1.gunudur

Daha sonra ; Osmanli Doneminde Rumi Takvim ile Hicri Takvim birlikte kullanılmaya başladı Bu da Miladi Takvime göre 13 mart 1840 tarihine denk gelir Bu birleşim sonucu aynı tarihin Rumi Takvimde ki karşılığı 1 mart 1256 dır

Bunun sonucu Osmanlı da takvimlerin birleştirilmesi nedeniyle Rumi Takvimin 1 mart yılbaşı olarak kullanıldı

1870 yılında Hicri Takvim bırakılarak sadece Rumi Takvim Kullanılmaya başlanır .1 mart Mali yilbasi olarak kabul edildi Taki Cumhuriyetin Kuruluşuna ve 1925 te yapılan değişikliğe kadar Ondan sonra bütün dünya Miladi Takvime geçti

CEVIRMELER;

Rumi Takvim ;Miladi takvimden farklıdır Rumi yıl Miladi yıldan 584 rakamının çıkarılması yoluyla yapılır( bulunur)

Veya miladi yıla 584 eklenerek Rumi Takvim yılı bulunur ...

RUMİ TAKVİMİN AYLARI:

ZEMHERİ (KALANDAR ) 14 ocak-13 Şubat

GÜCÜK 14 Şubat -13 mart

MART 14 mart- 13 Nisan

ABRUL 14 Nisan - 13 Mayıs

MAYIS 14 Mayıs - 13 Haziran

KİRAZ 14 Haziran -13 Temmuz

ORAK 14 Temmuz - 13 Ağustos

AĞUSTOS 14 Agustos-13 Eylül